شعبان هشتمین ماه در گاه‌شماری هجری قمری است. ماه‌های رجب، شعبان و رمضان در میان مسلمانان اهمیّت زیادی دارند. از محمد چنین نقل شده‌است که شعبان «ماه من» است.

 روز تولد حجت بن الحسن

سال تولد حجت بن الحسن را سال ??? یا ??? هجری نقل کرده‌اند. علت اختلاف شاید این بوده است که در سابق، تاریخ را با حروف ابجد می‌نوشتند و درباره سال تولد حجت بن حسن بین واژه‌های «نور» و «نهر» اختلاف است که این اختلاف ناشی از رسم الخط ناقلین می‌باشد.

 دیدگاه شیعیان

شیعیان در شب نیمه ‏شعبان به زیارت و عبادت می‌پردازند و در این شب دعای زیارت عاشورا و سایر دعاها را می‌خوانند.

همچنین، شیعیان معتقدند خدا در این شب به تعداد موها و پشم‌های چهارپایان بندگانش را از آتش جهنم آزاد می‏کند و زمان‌های مرگ را ثبت و روزی‌های یک سال را تقسیم می‏کند و همه آنچه را که در طول سال واقع می‏شود نازل می‏سازد.

 دیدگاه اهل سنت

اکثریت علما، محدثین و مورخین اهل سنت قائل به ولادت حجت بن حسن هستند ؛ حمد فتلاوی در این زمینه می‌نویسد: «جمعی زیادی از علما اهل سنت که تعدادشان به ??? نفر می‌رسد، به ولادت حجت بن حسن در سال ??? هجری قمری به عنوان فرزند حسن عسکری و از نسل حسین بن علی، گفته اند.»

وی هم چنین ?? نفر را نام می‌برد که معترف به ولادت حجت بن حسن در نیمه شعبان هستند.

ابن حجر هیتمی در الصواعق المحرقه می‌نویسد :‹‹ ابو القاسم محمد حجت هنگام وفات پدرش ? سال داشت و خداوند او را در همان کودکی حکمت آموخت او قائم منتظر نامیده می‌شود ›› ابن صباغ در فصول المهمه می‌گوید :‹‹ ابوالقاسم محمد حجت پسر حسن خالص در سامرا در نیمه شعبان سا ل ???هجری قمری به دنیا آمد.››
ابن خلکان در وفیات الاعیان چنین نگاشته است: ‹‹ابو القاسم محمد فرزند حسن عسکری فرزند علی بن محمد فرزند محمد بن علی دوازدهمین امام از ائمه دوازده‌گانه است بر حسب اعتقاد امامیه و ولادت او در روز جمعه نیمه شعبان سال ??? هجری قمری بود و هنگامی که پدرش در گذشت او ?سال سن داشت.››
و ذهبی در سیر اعلام النبلا و ابن اثیر در الکامل فی التاریخ نیز ولادت حجت بن حسن را ذکر کرده اند.

گستره جغرافیایی

برگزاری مراسم نیمه شعبان فقط مختص به ایران نیست. از دیگر کشورهایی که چنین مراسمی آن هم به شکل وسیع برپا میکنند، می‌توان به کشورهای عراق، مصر، بحرین، یمن و آذربایجان اشاره کرد. همچنین کشورهایی مانند هند، پاکستان، امارات متحده عربی، تونس و مراکش که در آن‌ها شیعیان در اقلیتند نیز مراسم وسیعی به همین مناسبت برگزار می‌شود. حقیقت امر این است که آن‌چه که بیش از همه برگزاری مراسم نیمه شعبان را آسان‌تر میکند، اعتقاد برخی از فرقه‌های مهم اهل تسنن به حجت بن حسن و ظهور اوست.

 ایران

مراسم نیمه شعبان در ایران نسبت به کشورهای دیگر پر رونق‌تر است.^{[نیازمند منبع]} تدارکات ویژه‌ای که دولت و مردم برای این روز می‌بینند، بسیار وسیع است. چراغانی‌های وسیع، برگزاری جشن، مولودی‌خوانی‌های عمومی و پخش شربت و شیرینی که بسیاری از آن‌ها از سوی مردم و هیات‌های مردمی انجام می‌شود، برای یادبود این روز برگزار می‌شود.^{[نیازمند منبع]} این روز در ایران، روز جهانی مستضعفان نامیده می‌شود.‏

 عراق

از آنجا که بر اساس احادیث شیعیان، زیارت حسین بن علی اهمیت زیادی دارد از این رو جشن نیمه شعبان را در این شهر و در کنار حرم حسین بن علی برگزار می‌کنند.

بسیاری از این زائران پیاده به کربلا می‌روند.قربانی کردن، چراغانی، غذا دادن به فقرا، عیدی دادن و دیدوبازدید هم در این روز انجام می‌شود.

 مصر

در مصر علاوه بر شیعیان، سنی‌ها نیز این روز را جشن می‌گیرند. مولودی‌خوانی مهمترین برنامه? جشن نیمه شعبان در مصر است.^[??]

 بحرین

این روز در تقویم رسمی کشور تعطیل نیست، ^[??] اما بحرین در این روز به صورت نیمه تعطیل است.^[??] عیدی دادن، دعا و مولودی‌خوانی در مسجدها و خوردن شام ویژه این شب از کارهایی است که بحرینی‌ها انجام می‌دهند.^[??]

 یمن

در یمن مردم در خیابان به جشن گرفتن این روز می‌پردازند و رقص خنجر انجام می‌دهند.